Hợp tác song phương giữa Tổng cục Thủy sản và Cục quản lý Khí tượng và Hải dương Hoa Kỳ (NOAA)

Cuộc họp đã tập trung vào một số nội dung chính: Giới thiệu Tổ công tác của Tổng thống Hoa Kỳ về chống khai thác hải sản bất hợp pháp và gian lận thủy sản, gồm cả quy định mới về truy xuất nguồn gốc. Quy định của Luật Bảo vệ thú biển yêu cầu các nước xuất khẩu các sản phẩm thủy sản phải đáp ứng một số quy định nhằm giảm thiểu nguy cơ làm tổn thương đến các loài thú biển; Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), các nội dung về đánh giá trữ lượng nguồn lợi thủy sản, một số vấn đề khác như xây dựng năng lực quy hoạch không gian ven bờ, quản lý nghề lưới kéo, các tổ chức quản lý nghề cá khu vực và quốc tế..

Theo đại diện đoàn công tác Hoa Kỳ, Tổ công tác của Tổng thống Obama được lập ra để xử lý các việc liên quan đến vấn đề khai thác bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) và chương trình truy xuất nguồn gốc thủy sản. Việc thành lập Tổ công tác được tiến hành song song với chương trình, kế hoạch hành động cũng như lịch trình hành động, đã được thông báo đến các quốc gia có sản phẩm thủy sản xuất khẩu sang Mỹ. Trước thông báo đó, Bộ Công thương Việt Nam đã nêu ra một số vấn đề băn khoăn, lo ngại, thể hiện sự khác biệt về nhận thức chung trong các vấn đề mà Tổ công tác đưa ra. Do đó, đòi hỏi cần có sự hợp tác để thống nhất về nhận thức chung. Việc trao đổi, tăng cường đối thoại về những vấn đề mà phía Mỹ và Việt Nam quan tâm được đặt ra, như: Hợp tác TPP, truy xuất nguồn gốc, bảo vệ động vật có vú… Theo đánh giá của phía đoàn công tác Hoa Kỳ, Cuộc họp lần này là cơ hội tốt để hiểu thêm bối cảnh, chính sách, hiện trạng thủy sản Việt Nam, đề tìm cách hỗ trợ lẫn nhau. Phía Mỹ cũng đề nghị Việt Nam cung cấp thêm các thông tin về cải cách luật và những vấn đề liên quan đến Luật Thủy sản.

Phát biểu tại Cuộc họp, Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Ngọc Oai đánh giá cao mục đích của buổi đàm phán, đồng thời nhấn mạnh những mong muốn của đoàn công tác sẽ được Tổng cục Thủy sản sẵn sàng chia sẻ, nhằm đáp ứng được mong muốn của các bên, với mục tiêu thúc đẩy xuất khẩu thủy sản, phát triển thủy sản bền vững. Phó Tổng cục trưởng cũng cho biết, những vấn đề liên quan đến khung thể chế pháp lý TPP đã được phía Việt Nam rà soát, phân tích kỹ càng, đồng thời ông cũng nêu ra khó khăn của Việt Nam trong quá trình triển khai TPP, trong đó có khó khăn trong xác định điểm tham chiếu để xác định hạn ngạch khai thác. Phía Việt Nam mong muốn được Mỹ hỗ trợ về kỹ thuật trong quá trình triển khai TPP.

Một trong những nội dung được thảo luận chính tại Cuộc họp là những vấn đề liên quan đến truy xuất nguồn gốc thủy sản. Đoàn công tác Hoa Kỳ cho rằng, việc truy xuất nguồn gốc thủy sản xuất phát từ quyền lợi của người tiêu dùng được biết họ sử dụng sản phẩm gì, có nguồn gốc từ đâu. Do đó Tổng thống Hoa Kỳ đã giao cho Bộ Ngoại giao và Bộ Thương mại Hoa Kỳ cùng hợp tác, lập ra đội đặc nhiệm để chuyên trách. Đội đặc nhiệm đã đưa ra danh sách gồm 15 khuyến nghị, được chia ra thành 4 nhóm chính: 1) Những vấn đề quốc tế và hợp tác quốc tế; 2) Thực thi pháp luật; 3) Tăng cường hoạt động đối tác và hợp tác với các tổ chức có liên quan; 4) Những hoạt động truy xuất nguồn gốc.

Đội đặc nhiệm đã đưa ra chương trình hành động bao gồm danh mục hoạt động, lịch trình thời gian hoạt động. Một trong những hoạt động chính là truy xuất nguồn gốc thủy sản, để biết sản phẩm đó có từ đâu, đây là điều kiện bắt buộc đối với các sản phẩm thủy sản được nhập khẩu vào Hoa Kỳ. Ngoài việc đáp ứng quyền lợi của người tiêu dùng Mỹ, việc truy xuất nguồn gốc thủy sản còn góp phần tránh gia lận thương mại thủy sản có thể xảy ra. Quy định này sẽ áp dụng cho tất cả các loài thủy sản nhập khẩu vào Mỹ nhưng giai đoạn đầu chỉ tập trung vào các loài hải sản có nguy cơ đánh bắt bất hợp pháp và gian lận thương mại, bao gồm: bào ngư, cá tuyết Atlantic, ghẹ xanh, cá mú, cua hoàng đế đỏ, cá tuyết thái bình dương, cá hồng đỏ, hải sâm, tất cả các loài cá mập, tôm, cá kiếm, cá ngừ.

Theo đó, với mỗi lô hàng thủy sản xuất khẩu sang Mỹ, nhà nhập khẩu cần phải cung cấp thông tin, bao gồm cả những thông tin bắt buộc phải cung cấp ngay lập tức và những thông tin có thể bổ sung sau như: tên và quốc kỳ của tàu đánh bắt, giấy chứng nhận được phép đánh bắt, số tàu cụ thể, loại lưới đánh bắt, tên khoa học và thương mại của sản phẩm đánh bắt, số lượng, trọng lượng sản phẩm đánh bắt, ngày đánh bắt, vị trí đánh bắt bắt, điểm cập bờ đầu tiên sau đánh bắt, tên tổ chức đầu tiên thu mua khi cập bờ… Ngoài ra, nhà nhập khẩu cần có hồ sơ lưu trữ liên quan đến chuỗi đánh bắt (từ đánh bắt đến chế biến, đến sản phẩm có mặt tại Mỹ). Tuy nhiên, sẽ có sự linh hoạt hết sức có thể trong việc cung cấp thông tin và việc cung cấp nguồn gốc không cần phải theo mẫu thống nhất.

Theo đoàn công tác Hoa Kỳ, việc thực hiện truy xuất nguồn gốc thủy sản không nhằm mục tiêu bổ sung thêm khó khăn cho nhập khẩu thủy sản nước này, mà chỉ là bổ sung thêm những quy định nhằm đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng Mỹ. Dự kiến, quy định về truy xuất nguồn gốc sẽ được áp dụng vào cuối hè, đầu thu năm 2016. Phía Mỹ hoan nghênh các đề xuất cần thiết tham gia vào quá trình hoàn thiện dự thảo này. Sẽ có 3-12 tháng cho các bên chuẩn bị.

Sau khi nghe đại diện Đoàn công tác Hoa Kỳ trình bày các nội dung, phía Việt Nam đã đưa ra những ý kiến phản ánh, thảo luận, trao đổi. Đại diện Hội nghề cá Việt Nam cho rằng, việc truy xuất nguồn gốc được áp dụng cho cả sản phẩm khai thác và nuôi trồng là không hợp lý. Theo Codex, truy xuất nguồn gốc chỉ là truy xuất bước trước và bước sau chứ không phải toàn bộ quá trình như yêu cầu của Mỹ, như vậy có phù hợp với quy định của Thương mại Thế giới hay không. Đồng thời, những quy định của truy xuất nguồn gốc này trùng với các quy định của Bộ Nông nghiệp, Bộ Y tế và Dịch vụ nhân sinh Hoa Kỳ đã áp dụng cho cá da trơn (trong nuôi trồng) và các loại thủy hải sản đánh bắt khác. Các đại diện khác của phía Việt Nam cũng đồng ý với quan điểm của đại diện Hội nghề cá.

Trước những vấn đề đại diện Việt Nam đưa ra, phía Hoa Kỳ khẳng định, mặc dù thời gian tiếp nhận ý kiến đóng góp cho dự thảo đã kết thúc 1 tuần trước, tuy nhiên phía Mỹ vẫn hoan nghênh các đóng góp và tiếp tục hoàn chỉnh bản dự thảo.

Ngoài ra, các nội dung về quy hoạch không gian biển, phương pháp điều tra nguồn lợi biển cũng được trao đổi tại Cuộc họp. Theo đó, phía Mỹ sẽ hỗ trợ về mặt kỹ thuật bằng cách cử chuyên gia sang giúp Việt Nam trong thời gian tới.

Cuộc họp được đánh giá là cơ hội tốt để hai bên trao đổi thông tin giúp thương mại thủy sản được thông suốt, đồng thời góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam- Hoa Kỳ tốt đẹp hơn.