Nuôi cá “nhà giàu”

Cá koi được xem là biểu tượng của sự hòa hợp, sự vượt trội mạnh mẽ. Tích “cá chép vượt vũ môn” là một ví dụ điển hình của quan niệm đó. Loài cá còn là biểu tượng cho tính kiên nhẫn - một yếu tố quan trọng dẫn đến thành công. Khi nuôi được những chú cá koi to, đẹp, sống lâu là xem như gia đình gia chủ đang có phong thủy tốt, hứa hẹn sự thuận lợi trong công việc.

Ở Nhật Bản, cá koi được xem là quốc ngư. Chúng là loài cá thân thiện bậc nhất, đàn cá có thể ùa lại khi thấy chủ hay bơi lại gần để được vuốt ve như những vật nuôi thân thiết trong gia đình. Cá koi đang là biểu tượng cho loài cá cảnh “nhà giàu” tại Việt Nam bởi giá trị mỗi chú cá có thể lên đến vài chục ngàn USD. Việc những con cá koi chất lượng cao đầu tiên có mặt tại TP.HCM và tồn tại, phát triển được đến nay cũng lắm gian truân.

Khai phá “vùng đất chết”

Đầu năm 2007, cánh rừng hoang hóa nằm ven sông Sài Gòn thuộc xã Trung An, huyện Củ Chi (TP.HCM) đã được hơn 30 người làm công cho ông Lê Hữu Dũng, người nổi tiếng với biệt danh Dũng “cá” và là tổng giám đốc kiêm chủ tịch hội đồng quản trị Hải Thanh Koi Farm, tiến hành khai phá.

Khu vực này được gọi là “vùng đất chết” vì bị ngập úng, phèn chua bao phủ, không điện, không nước, không đường sá. Cỏ dại dày đặc cao lút đầu người, chuối rừng mọc um tùm. Tầng trên thì ong, muỗi, tầng giữa có kiến, tầng dưới thì rắn, rết, đỉa...

Bùi Kim Quyết (33 tuổi, quê Thanh Hóa), một trong những công nhân đầu tiên lên khai phá vùng đất này, nhớ lại thời gian đầu mọi người sợ nhất là rắn lục, chúng nhiều vô kể. Buổi tối lấy đèn pin rọi lên cây thấy chúng vắt vẻo trên cành. Nhiều anh em đi làm bị ong, kiến, vắt cắn khắp người. Bom đạn thì nhiều vô kể.

Xe ôm quanh vùng chẳng ai dám chở khách vào sâu vì sợ đi trong vùng hoang vắng dễ bị cướp, nhân viên, công nhân phải lội bộ vài kilômet từ đường cái vào trại cá.

Sau gần hai năm cải tạo vùng đất, một trại cá quy mô hình thành. Ông Võ Văn Minh, chủ tịch xã Trung An, cho biết được sự chỉ đạo từ lãnh đạo TP.HCM và huyện Củ Chi, UBND xã đã tạo điều kiện cho ông Dũng khai phá hơn 20ha vùng đất ven sông bị bỏ hoang suốt thời gian dài. Việc cải tạo, xây dựng trại cá là tín hiệu đáng mừng cho ngành nông nghiệp địa phương.

Cá ngàn đô về Sài Gòn

Tháng 3-2009, ông Dũng sang Nhật tham gia phiên đấu giá cá koi mang tên Motorato Koi Farm tại tỉnh Okayama. Đây là nơi đấu giá những con cá koi giống chất lượng hàng đầu tại đất nước mặt trời mọc. Lần đầu tiên Việt Nam tham dự một sân chơi cá koi chuyên nghiệp lớn như vậy, dưới mắt bạn bè quốc tế ông Dũng chẳng khác nào người “mới nhập môn”, bởi đối với họ cá koi ở Việt Nam chưa hề có tên tuổi gì.

Thế nhưng, bất ngờ phút 89 là Việt Nam vượt qua các “anh lớn” trong làng cá koi trên thế giới như nước chủ nhà Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Indonesia, Malaysia... để giành được chú cá koi đẹp nhất tại phiên đấu giá. Đó là chú cá koi dòng showa dài 48cm, mẹ của nó đã đoạt nhiều giải thưởng danh giá với chiều dài 116cm. Nhiều bạn bè quốc tế đã bắt tay chúc mừng kẻ “mới nhập môn”.

Được biết, con cá vô địch được ông Dũng mua về với giá 12.000 USD. Ngoài ra ông còn mua thêm tám con cá koi giống chuẩn khác để đưa về nước. Tất cả đều sinh sản và phát triển tốt. Hiện con cá koi giống dòng showa vô địch ngày trước đã dài 90cm. Đàn cá sinh sôi mạnh mẽ nhờ việc áp dụng tốt các biện pháp kỹ thuật. Nhiều con cá koi giá trị cả chục ngàn USD nuôi tại trại cá Hải Thanh đã được bán ra thị trường.

Ngoài ra, khi người chơi cá có nhu cầu, đơn vị này còn nhập về những con cá có giá hơn 20.000 USD.

Tại Việt Nam, những dòng cơ bản của cá koi gồm: kohaku, tancho, showa, sanke... Một con cá koi đẹp được đánh giá dựa trên hơn 20 tiêu chí như dáng, đầu, vây, vảy, đuôi, nguồn gốc... Ví dụ: dáng như chiếc tàu ngầm, không quá mập, không gầy quá, đầu suôn đều, họa tiết phân bố đều, màu sắc rành mạch. Một con cá koi mẹ nặng 6kg có thể đẻ khoảng 1 triệu con nếu được sinh sản nhân tạo. Tuy nhiên, tỉ lệ cá koi có thể đem bán ra thị trường chỉ đạt 0,2-0,5%.

Hiện nay, một hồ cá koi nuôi cảnh tại hộ gia đình được đầu tư bài bản với những chú cá chuẩn có giá từ 50.000-300.000 USD. Đó là một số tiền khổng lồ. Thế nhưng, nhiều người chơi cá chuyên nghiệp cho rằng con cá đẹp thì vô giá, 50.000 USD tuy lớn nhưng chỉ mua được trên dưới chục con cá.

Mỗi con cá koi nhập về đều có hồ sơ chứng nhận lý lịch rõ ràng

Khó tìm kiếm thị trường

Ông Trương Trung Thu, trưởng phòng quản lý chất lượng nông sản, thủy sản thuộc Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn TP.HCM, cho biết sở luôn hỗ trợ hết mình để bà con phát triển nghề nuôi cá cảnh.

Tại TP.HCM chỉ có khoảng 10 cơ sở nuôi kinh doanh cá koi. Tuy nhiên, cá koi là loài cá rất khó tìm kiếm thị trường nên nhiều cơ sở đã thất bại do không tìm được đầu ra. Tính đến thời điểm này, chỉ có ba cơ sở đủ tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh được chi cục thú y cấp phép. Khách hàng trong nước mua được cá koi chỉ là người giàu có, còn việc xuất khẩu đang rất hạn chế.

Hiện có một số doanh nghiệp được cấp phép xuất khẩu cá sang thị trường Mỹ. Tuy nhiên, nhiều rào cản kỹ thuật khắt khe tại nước nhập khẩu đã khiến việc xuất khẩu bị gián đoạn. Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn TP.HCM, từ đầu năm 2012 đến nay không có đơn hàng xuất khẩu chính ngạch nào sang các thị trường khó tính như châu Âu và Mỹ.

Đại diện một số doanh nghiệp nuôi cá koi uy tín tại TP.HCM cho biết đến giữa năm 2014, các đơn vị này sẽ nỗ lực đưa cá koi vào thị trường Mỹ bởi họ đang chăm sóc cá với những tiêu chuẩn an toàn dịch bệnh cao nhất. Nếu xuất khẩu sang thị trường Mỹ thành công, bình quân mỗi tháng doanh nghiệp quy mô lớn sẽ đạt doanh số khoảng 1,5 triệu USD.

Những hồ cá koi nhỏ nuôi trong gia đình có giá trị cả tỉ đồng - Ảnh: Đại Việt

Thu nhập thấp cũng có thể chơi koi

Nguyễn Hoàng Tuấn (22 tuổi, ngụ đường TL29, phường Thạnh Lộc, Q.12) đang nuôi bảy chú cá koi lai trong chiếc hồ kính nhỏ tại nhà. Đầu tiên, Tuấn mua sáu con cá koi nhỏ với giá 300.000 đồng/con tại một vựa bán cá cảnh ở phường Thạnh Xuân (Q.12). Sau đó, Tuấn mua thêm một chú cá koi lai dòng kohaku với giá 400.000 đồng. Hiện nay con kohaku lai đã sinh sản được một đàn cá con.

Từng làm việc tại một ngân hàng, Tuấn đam mê cá cảnh từ lâu và cá koi là loài anh yêu thích nhất. Tuấn cho biết mỗi khi mệt mỏi nhìn cá bơi thì rất thoải mái, giảm stress tốt. Cũng như Tuấn, nhiều bạn trẻ khác có thu nhập thấp cũng đang tập tành nuôi cá koi. Người không có điều kiện thì chơi cá koi lai, người có điều kiện hơn thì nuôi cá koi giống chuẩn loại nhỏ với giá từ 1-2 triệu đồng/con.

Giới trẻ nuôi cá koi hiện nay đa số là sinh viên, học sinh. Họ thành lập những câu lạc bộ yêu thích cá koi và sinh hoạt định kỳ để trao đổi cá cũng như kinh nghiệm trong lúc nuôi.

Tại các chợ cá cảnh lớn ở TP.HCM như Nguyễn Thông (Q.3), Lưu Xuân Tín (Q.5)... cá koi cũng xuất hiện rất hạn chế vì giá quá cao.

Ông Phan Nhật Minh, một người bán cá cảnh tại chợ Lưu Xuân Tín, cho biết cá koi ở khu vực này chủ yếu là cá giống bình dân, giá rẻ, có nguồn gốc từ các trại cá nhỏ lẻ trong nước hoặc nhập khẩu từ Trung Quốc. Đa số là cá koi đã được lai tạo không còn “rặt” như cá bên Nhật Bản đưa về. Giá từ 50.000-2 triệu đồng/con.